پرویز بیگی حبیب آبادی

دیدارگاه‌ جان‌ و خطر کردن‌

اسماعیل‌ خوئی‌

تنهایی‌ کویری‌ ما آسان‌ نیست.

‌زنهار!

تنهایی‌ کویری‌ ما آسان‌ نیست.

-- این‌ راستای‌ نور و غرور، این‌ گشادگی‌ عریان‌ --

‌آسان‌ نیست.

-- چونان‌ درختی‌ سرشار --

در لانه‌های‌ رویشزاران.

در خشمز هر شرزهِ‌ ماران.

تنهایی‌ کویری‌ ما آسان‌ نیست.

هشدار!

‌جاری‌ است.

شب، مثل‌ شب.

‌به‌ گونهِ‌ نقشی‌ بر آب.

دستت‌ در آستانهِ‌ پیوستن‌ می‌لرزد.

تنهایی‌ کویری‌ ما آسان‌ نیست.

زنهار!

حیدر بابا سلام

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

موسیقی

(6)

(7)

(8)

موسیقی

(9)

(10)

(11)

(12)

موسیقی

(13)

(14)

(15)

(16)

موسیقی

(17)

(18)

(19)

(20)

موسیقی

(21)

(22)

(23)

(24)

موسیقی

(25)

(26)

(27)

(28)

موسیقی

(29)

(30)

(31)

(32)

موسیقی

(33)

(34)

(35)

(36)

موسیقی

(37)

(38)

(39)

(40)

موسیقی

(41)

(42)

(43)

(44)

موسیقی

(45)

(46)

(47)

(48)

موسیقی

(49)

(50)

(51)

(52)

موسیقی

(53)

(54)

(55)

(56)

موسیقی

(57)

(58)

(59)

(60)

موسیقی

(61)

(62)

(63)

(64)

موسیقی

(65)

(66)

(67)

(68)

موسیقی

(69)

(70)

(71)

(72)

موسیقی

(73)

(74)

(75)

(76)

اشعار عرفانی شهریار

دلم جواب بلی می دهد صلای ترا

 صلا بزن که بجان می خرم بلای ترا

به زلف گوکه ازل تا ابد کشاکش تست

نه ابتدای تو دیدم نه انتهای ترا

تو از دریچه دل می روی و می آیی

 ولی نمی شنود کس صدای پای ترا

خوشا طلاق تن و دلکشا تلاقی روح

که داده با دل من وعده لقای ترا

هوای سیر گل و ساز بلبلم دادی

 که بنگرم به گل و سرکنم شنای ترا

شبانیم هوس است و طواف کعبه طور

 مگر بگوش دلی بشنوم صدای ترا

استاد سیدمحمدحسین شهریار علاوه بر آنکه شاعری شیرین گفتار و غزلسرایی و الامقدار است، از عارفان دلسوخته و سالکان دلباخته نیز بشمار می رود. استغنای طبع بلند شهریار آنچنان به مال و منال دنیا پشت پا می زند که به هیچ چیز جز دوست نمی اندیشد، شعله های عرفان در جای جای اشعار شهریار بر جان اهل ادب آتش می زند. کدامین سخن شناس صاحبدلی است که با خواندن این بیت تحت تاثیر غنای ذوق شهریار قرار نگیرد و مقام رضا و صبوری شهریار را در برابر دوری جانان در نیابد.

چو دربستی به روی من بکوی صبر رو کردم

چو درمانم نبخشیدی بدرد خویش خو کردم

شهریار هنگامیکه در دریای خیال و یاد دوست غرق می شود می گوید:

خیالت ساده دل تر بود و با ما از تو یک روتر

من اینها هر دو با آئینه دل روبرو کردم

و سحرگاهان شرح هجران دوشین یار را اینگونه به تصویر می کشد و خطاب به یار می سراید:

صفایی بود دیشب با خیالت خلوت ما را

ولی من باز پنهانی ترا هم آرزو کردم

و در پیشگاه دوست صمیمانه ابراز می دارد تنها ترا می پرستم و خانه دل را با اشک دیده بخاطر تو شست و شو کرده ام.

فرود آ ای عزیز دل که من از نقش غیر تو

سرای دیده با اشک ندامت شست و شو کردم

و در این بیت چه زیبا بیاد جانان سخن می گوید:

حراج عشق و تاراج جوانی، وحشت پیری

در این هنگامه من کاری که کردم یاد او کردم

بی تردید همه شاعران راستین دلی به زلالی و صافی دل شهریار دارند و اگر سراینده ای را یافتید که اینسان نبود بدانید که او متشاعر است نه شاعر و در جبلّت بی ذوق است همانگونه که در حقیقت بی شوق شهریار در مطلع غزلی می گوید آفاق را با دیده جان نگریسته ام و محبوب مطلوب را با نگاهی یافته ام درود بیکران بر روان تابناک این قافله سالار سخن و شهریار شعر پارسی.

نگاهی گردد در آفاق و ماهی کرده ام پیدا

چه روشن ماه و روشن بین نگاهی کرده ام پیدا

و در عالم وصال چه نیکو می سراید:

در وصل هم ز عشق تو ای گل در آتشم

عاشق نمی شوی که ببینی چه می کشم

این حقیقتی است که وجود شهریار از دو عنصر والای طبیعت ساخته شده و این دو عنصر یعنی آب و آتش سراپای وجودش را فرا گرفته است.

با عقل آب عشق بیک جو نمی رود

بیچاره من، که ساخته از آب و آتشم

دیشب سرم ببالش ناز وصال و باز

صبح است و سیل اشک بخون شسته بالشم

پروانه را شکایتی از جور شمع نیست

 عمری است در هوای تو می سوزم و خوشم

براستی از اخلاص و ایمان شهریار کمتر سخن گفته شده و گروهی شهریار را شاعری می دانند که تنها در عشقهای مجازی غرق بوده و بویی از عرفان نبرده است و پندار اینان چه سخت ناصواب است اگر چه شهریار در ابتدای جوانی چندی به عشقهای مجازی روی می آورد ولی چون عشق مجازی را پلی برای عشق حقیقی می داند هرگز به بی بند و باری کشیده نمی شود "المجاز قنطرة الحقیقه" زیرا او از پیروان مکتب مولاناست که مولانا می فرماید:

هر که را در سر نباشد عشق یار

 بهر او پالان و افساری بیار

یا آنکه:

سینه را گر نیست مهر گلرخان

کهنه انبانی است پر از استخوان

یا:

عاشقی گر زین سر و گر زان سر است

عاقبت ما را بدان سر رهبر است

البته همانگونه که گفتم عاشقی را با بی بند و باری و تردامنی تفاوتی بسیار است یعنی بی بند و باری و ناپاکی در شان یک انسان نیست و انسان آگاه هرگز بخود اجازه نمی دهد که جان ارزشمند خویش را به ورطه هلاکت و نابودی بکشاند، کسی که دارای تفکّر و تشخّص انسانی است همواره از پلیدیها و ناپاکیها بدور است، عشق و دوست داشتن چیز دیگری است و گمراهی و پلشتی چیز دیگر و باز بقول مولوی:

عشقهایی کز پی رنگی بود

عشق نبود عاقبت ننگی بود

اینجانب بر این اعتقادم که در درون غزلهای عاشقانه شهریار نیز عرفانی نهفته است که با کمی نازک اندیشی و باریک بینی می توان آن عرفان را در آئینه دل به نظاره نشست حتی در غزلهایی که با این مطالع سروده شده:

نه وصلت دیده بودم کاشکی ای گل نه هجرانت

که جانم در جوانی سوخت ای جانم بقربانت

الا ای نوگل رعنا که رشک شاخ شمشادی

نگارین نخل موزونی، همایون سرو آزادی

ای عسس گر شاد از این هستی که شب مستم گرفتی

من از این شادم که می افتادم و دستم گرفتی

ای چشم خصارین که کشد سرمه خواست

وی جام بلورین که خورد باده نابت

و نیز در دهها غزل دیگر می توانیم به عرفان ویژه ای دست یابیم، ممکن است افرادی بر این باور نباشد و با دیدگاهی دیگر به غزالان غزل آن پیر میخانه سخن نگاه کنند که باید با آنان از زبان هاتف سخن گفت:

چشم دل باز کن که جان بینی

 آنچه نادیدنی است آن بینی

گر به اقلیم عشق روی آری

همه آفاق گلستان بینی

آنچه بینی دلت همان خواهد

 و آنچه خواهد دلت همان بینی

اندیشه شهریار در اوج عرفان و معنویت است زیرا مقتدای شهریار مولای عارفان و پیشوای پاکبازان حضرت امام علی "ع" است، شهریار در مثنوی عارفانه "شب و علی" براستی گوی سبقت را در توصیف مهر عالیقدر پیام آور نور از برخی شاعران می رباید و چه زیبا می سراید.

علی آن شیر خدا شاه عرب

الفتی داشته با این دل شب

شب ز اسرار علی آگاه است

 دل شب محرم سر الله است

شب شنفته است مناجات علی

 جوشش چشمه عشق ازلی

کلماتی چو دُر آویزد گوش

مسجد کوفه هنوزش مدهوش

پیشوایی که ز شوق دیدار

می کند قاتل خود را بیدار

می زند پس لب او کاسه شیر

می کند چشم اسارت به اسیر

چه اسیری که همان قاتل اوست

 تو خدایی مگر ای دشمن دوست

در جهانی همه شور و همه شر

ها علی بشر کیف بشر

شبروان مست ولای تو علی

 جان عالم بفدای تو علی

آری عارفی مانند شهریار می تواند اینگونه با ولای علی "ع" سخن براند و این چنین اوصاف شخصیت بی بدیل جهان را بعد از پیامبر مکرم اسلام صلوات الله بیان کند، ما در طول تاریخ ادبیات ایران بعد از نوابغ غزلسرا کمتر شاعری را می توانیم بیابیم که در انسجام کلام همپای شهریار باشد و در میان نامداران ادب معاصر شاعران انگشت شماری داریم که در وارستگی و عرفان با شهریار برابری می کنند، بی شک آثار ارزشمند و عارفانه این شاعر شگرف روزگار برای همیشه خواندنی و ماندنی خواهد بود، در پایان غزل ناقابلی را که بیاد سلطان غزل و شهریار عشق سروده ام به یاران سخن تقدیم می دارم.

"زلف سنبل"

باغ باور را بهاری بود و نیست

زلف سنبل را قراری بود و نیست

چشمه خورشید خوشیدای دریغ

گلشن جانرا هزاری بود و نیست

صبردار ای دل که در ملک سخن

 شهریار نامداری بود و نیست

در غزالان غزل تابی نماند

شعر تر را اعتباری بود و نیست

راستی گل نغمه شیراز را

در تغزّل یادگاری بود و نیست

گفت "صائم" اشک ریزان همچو شمع

 ملک جانرا شهریاری بود و نیست

شورش بلبلان سحر باشد

خفته از صبح بی‌خبر باشد

تیرباران عشق خوبان را

دل شوریدگان سپر باشد

عاشقان کشتگان معشوقند

هر که زندست در خطر باشد

همه عالم جمال طلعت اوست

تا که را چشم این نظر باشد

کس ندانم که دل بدو ندهد

مگر آن کس که بی بصر باشد

آدمی را که خارکی در پای

نرود طرفه جانور باشد

گو ترش روی باش و تلخ سخن

زهر شیرین لبان شکر باشد

عاقلان از بلا بپرهیزند

مذهب عاشقان دگر باشد

پای رفتن نماند سعدی را

مرغ عاشق بریده پر باشد

تا به شب ای عارف شیرین نوا

آن مایی آن مایی آن ما

تا به شب امروز ما را عشرتست

الصلا ای پاکبازان الصلا

درخرام ای جان جان هر سماع

مه لقایی مه لقایی مه لقا

در میان شکران گل ریز کن

مرحبا ای کان شکر مرحبا

عمر را نبود وفا الا تو عمر

باوفایی باوفایی باوفا

بس غریبی بس غریبی بس غریب

از کجایی از کجایی از کجا

با که می‌باشی و همراز تو کیست

با خدایی با خدایی با خدا

ای گزیده نقش از نقاش خود

کی جدایی کی جدایی کی جدا

با همه بیگانه‌ای و با غمش

آشنایی آشنایی آشنایی آشنا

جزو جزو تو فکنده در فلک

ربنا و ربنا و ربنا

دل شکسته هین چرایی برشکن

قلب‌ها و قلب‌ها و قلب‌ها

آخر ای جان اول هر چیز را

منتهایی منتهایی منتها

یوسفا در چاه شاهی تو ولیک

بی لوایی بی‌لوایی بی‌لوا

چاه را چون قصر قیصر کرده‌ای

کیمیایی کیمیایی کیمیا

یک ولی کی خوانمت که صد هزار

اولیایی اولیایی اولیا

حشرگاه هر حسینی گر کنون

کربلایی کربلایی کربلا

در ره عشاق نام و ننگ نیست

عاشقان را آشتی و جنگ نیست

عاشقی تردامنی گر تا ابد

دامن معشوقت اندر چنگ نیست

ننگ بادت هر دو عالم جاودان

گر دو عالم بر تو بی‌او تنگ نیست

پیک راه عاشقان دوست را

در زمین و آسمان فرسنگ نیست

مرغ دل از آشیانی دیگر است

عقل و جان را سوی او آهنگ نیست

ساقیا خون جگر در جام ریز

تا شود پر خون دلی کز سنگ نیست

آتش عشق و محبت برفروز

تا بسوزد هر که او یک رنگ نیست

کار ما بگذشت از فرهنگ و سنگ

بیدلان عشق را فرهنگ نیست

راست ناید نام و ننگ و عاشقی

درد در ده جای نام و ننگ نیست

نیست منصور حقیقی چون حسین

هر که او از دار عشق آونگ نیست

شد چنان عطار فارغ از جهان

کسمان با همتش هم سنگ نیست

آن‌دم که به سوی رزمگه باره کشید

آن نعره‌ی عاشقی، دگرباره کشید

لبیک گلوی کودک شش‌ماهه

خون بود که تا ستاره فواره کشید

در محفل عاشقان فرزانه و مست

می‌گشت سبوی کربلا دست به دست

ناگاه از آن میان زد دستی پست

هفتاد و دو پیمانه به یک سنگ شکست